اول: نیچه فیلسوفی ست که ما ایرانیان به او علاقه بسیار داریم و از او بسیار نقل قول میکنیم. گرچه شاید تعداد کمتری از ما همه ی کتاب های او را خوانده باشیم و جایگاه اندیشه او را در تاریخ فلسفه غرب بدانیم. متاسفانه ما ایرانیان در برابر اندیشه نیز، گزینشی عمل کرده و انجا که باب میل است برمیداریم و انجایی که باب میل نیست فرو می گذاریم. و این مساله یکی از بنیان های جو زدگی و هیجان زدگی ماست! به هرحال نیچه کتاب بسیار مهمی دارد به نام ” فراسوی نیک و بد” که اهل فکر آن را یکی از بهترین و پخته ترین کتاب های او میدانند.نیچه در فراسوی نیک و بد تلاش میکند تا در برابر ارمانگرایی مسلط درتاریخ اندیشه که از افلاطون اغاز میشود وبه کانت میرسد وبرپایه ایده ی خیر مطلق و برعلیه شر مطلق تاسیس شده بایستد و انسان ها را به چیزی فراتر ازدوگانه ی نیک و بد، سیاهی و سپیدی و خدا و شیطان (باشرف و بی شرف) رهنمون شود. جدا از مسائل فلسفی که نه جایش اینجاست و نه زمانش و نه من ادم مناسبی برا تبیین آن هستم ،میتوان سوالاتی را مطرح و پاسخی هایی را نیزدر این باره مهیا کرد. ایا دوگانه خیر و شر متعلق به جهان قدیم خدامحور است یا جهان معاصر انسان محور؟ ایا با دوگانه نور و ظلمت میتوان جامعه ای فرادربرگیرنده ی کثرت انسان ها برپا کرد؟ ایا دو گانه خیر و شر(باشرف و بی شرف) ما را به جامعه ی رنگین کمانی میرساند یا ما را در همان قفس ارمان گرایی حبس میکند؟دوم: دو گانه خیر و شر( ایا همان باشرف و بیشرف نیست؟) که جامعه و جهان آرمانی_استبدادی براساس آن ساخته و پرداخته میشود دربطن خود دوگانه ای الاهیاتی ست که اهل مذهب آن را استوار کرده برای برپا ساختن جامعه ی ارمانی (بهشت) و همواره جهنم تحویل داده است. این نگاه اصولا متعلق به جهان ماقبل مدرن است.جهان قطعیت و جزمیت. جهان تصلب و تعصب.جهانی که انسان را با انسان تعریف نمیکند بلکه شما را با ایده ای متافیزیکی و فرابشری تعریف میکند که نامش خدا، خیر مطلق، نور، روشنایی است! اما نکته مهم اینست که شما فرصت نقد و عصیان ندارید و به محض کمترین عصیانی از دایره ی روشنایی و نور طرد و به بخش تاریک و شیطانی فرستاده خواهید شد و این غامض ترین مشکل دوگانه ی الاهیاتی خیر و شر است.سوم: جهان در زبان ممکن میشود و اگر در زبان جزمیت (باشرف و بی شرف)داشته باشیم جهان مانیزبه جهنم جزمیت تبدیل خواهد شد. جهان اومانیستی امروز از دوگانه های خیر و شر فاصله گرفته است و ما ایرانیان باید بدانیم که با اندیشه ای که ریشه در کلام الاهیاتی دارد نمیتوانیم جامعه ای دموکرات، ازاد و فرادربرگیرنده ی کثرت انسانی تاسیس کنیم.و این کار ساده ای نیست.اما سخت هم نیست و ما باید برای ساخت چنین زبانی تلاش کنیم. قائلان به این نگاه دو گانه حتی اگر اشتیاق دموکراسی و ازادیخواهی نیز داشته باشند در حد همان اشتیاق خواهد ماند برای اینکه نمیتوان بر بنیادهای فرسوده جامعه ی و جهان تازه بنا نمود. جهان انسانی_اومانیستی امروز فراتر از نور و ظلمت، خیر و شر و “با شرف و بی شرف” و یا هر دوگانه جزمی دیگر است و هیچکس توان ان را ندارد که ادمیان را در این دو گانه ی مغلوب، محصورکند.چهارم.: همه ی ما که خواهان انحلال حکومت دینی و جزمیت های آن بوده و مدعی جامعه و جهان جدیدی هستیم باید زبان جدیدی فراتر از “بی شرف و باشرف” پیدا کنیم زیرا نمیتوان جامعه جدیدی براساس مبانی مرده و کهنه استوار کرد مگر اینکه قصد فریب خودمان و دیگران را داشته باشیم و از بازتولید استبداد در لباسی دیگر واهمه نداشته باشیم! این راه شاید طولانی و سخت باشد اما تنها راه همین است. تقسیم جهان به نیک _ بد، خودی _ غیر خودی، / خدایی _ شیطانی و اینک به (با شرف و بی شرف) دقیقا همان کاری ست که حکومت مذهبی کرده و میکند و پایه اش دوگانه ای خانمان سوز است که همواره عده ای را به عنوان “دشمن” یا ” غیر” یا “دیگری” قرار میدهد و برآنها میتازد و منتقدان را توبیخ و تعذیب میکندما چاره ای نداریم به جز اینکه از مبانی فکری انها فاصله بگیریم و اگر این فاصله ایجاد نشود ما مکرر اندر مکرر گرفتار خطا و اشتباه میشویم.
پنجم: من میدانم که مردم برای ابرازو اظهار ظلم و ستم از این دوگانه خیر و شر و باشرف و بی شرف استفاده میکنند اما حقیقت اینست که در یک رهیافت کلی با دورنمای تاریخی این دوگانه ما را نجات نمیدهد و به ازادی و دموکراسی نمی رساند بلکه از شری به شر دیگر هدایت میکند و اهالی فکر و اندیشه باید وارد شوند و حرف بزنند و از زبان جزم اندیش الاهیاتی برحذر بدارند.ما ایرانیان شیفته ازادی و دموکراسی هستیم اما ظاهرا از مبانی و مبادی فکری آن بی خبریم! یا اینکه فکر میکنیم اشتیاق ازادی ما را به ازادی میرساند و یا تکرار بیهوده ی واژه دموکراسی از ما ادمهای دموکرات میسازد در حالیکه دموکراسی مبانی و مبادی خودش را دارد و اولین و مهم ترین آن، رهاشدن از همین دوگانه ی جزمی و متصلب و الاهیاتی است.ششم: اگر تن به این دوگانه بدهیم و حساس نباشم خسارت بیشمارخواهیم دید. یکی اینکه ناخواسته ی عده ای را در صف دشمنان خود می نشانیم و این یعنی همان کاری که حاکمان مستبد مذهبی میکنند و کرده اند. دوم اینکه ما از ما ( ایرانیان از ایرانیان) محروم میشویم و نمیتوانیم معدل توش و توان جامعه را بدست بیاوریم و بر اساس آن برنامه داشته باشیم. دیگر اینکه مجددا و مکررا جامعه ای میسازیم با ظاهری دموکرات و باطنی مستبد. دوگانه ی خیر و شر با همه الحاقات و تفاسیر و تعابیرش پاسخگوی کثرت جامعه مدرن نیست.در اخر: امیدوارم ارام ارام اهل فکر و اندیشه وارد شوند و ما را از این دوگانه ی خطرناک عبور بدهند. ما نیازمند زبانی جدید هستیم تا جامعه و جهان جدید خودمان را برآن استوار کنیم. وگرنه همه کسانی که دانسته یا نادانسته به این دوگانه خیر و شر،با شرف و بی شرف را تکرار میکنند و در گفته ها و تحلیل هایشان جامعه و افراد و مردم را اینگونه تقسیم میکنند خبر ندارند که خودشان زمینه را برای استبداد در جامه ای دیگر و نقابی دیگر مهیا می کنند. امید که اینگونه نباشد و نشود.
